Badanie wzroku – jak odczytać wyniki? Praktyczny poradnik

Podstawowe parametry badania wzroku

Wynik badania wzroku zawiera kilka kluczowych parametrów, które określają stan naszego widzenia oraz ewentualne wady wzroku wymagające korekcji. Oto najważniejsze z nich:

Ostrość wzroku (Visus)

Ostrość wzroku, czyli visus, to jeden z najważniejszych parametrów określających jakość widzenia. Określa zdolność oka do rozróżniania szczegółów i jest podawana jako ułamek lub wartość dziesiętna:

• Zapis ułamkowy: np. 5/5, 5/10, 5/25
• Zapis dziesiętny: np. 1.0, 0.5, 0.2

Wartość 5/5 lub 1.0 oznacza pełną ostrość wzroku. Im mniejsza wartość, tym gorsza ostrość widzenia. Ostrość wzroku jest badana dla każdego oka osobno oraz dla widzenia obuocznego (obu oczu jednocześnie).

Co oznacza wzrok 5/25?

Ważna jest odległość z jakiej badany odczytuje optotypy. Zapis 5/25 oznacza, że pacjent widzi z odległości 5 metrów to, co osoba z prawidłowym wzrokiem rozpoznałaby z odległości 25 metrów. Oznacza to znacznie obniżoną ostrość widzenia – około 0,2 w zapisie dziesiętnym, co wskazuje na potrzebę korekcji wzroku. Na tablicy do badania wzroku są to większe optotypy, a największe optotypy oznaczają ostrość widzenia 0,1.

Sfera (SPH)

Wartość sfery oznacza moc soczewki potrzebnej do korekcji krótkowzroczności lub dalekowzroczności:

• Wartości ujemne wskazują na krótkowzroczność (myopia) – trudności z widzeniem na dalsze odległości np. -1.75, -2.50
• Wartości dodatnie wskazują na dalekowzroczność (hyperopia) – trudności z widzeniem zarówno na bliskie, jak i dalsze odległości np. +1.25, +2.00

Czy 1.75 to duża wada wzroku?

Wada -1.75 lub +1.75 dioptrii jest uważana za lekką do umiarkowanej. Dla porównania:

• Do 0.75 dioptrii – bardzo lekka wada wzroku
• 1.00 do 3.00 dioptrii – lekka do umiarkowanej wady wzroku
• 3.25 do 6.00 dioptrii – umiarkowana do znacznej wady wzroku
• Powyżej 6.00 dioptrii – wysoka wada wzroku

Osoba z wadą -1.75 (krótkowzroczność) z pewnością potrzebuje okularów do prowadzenia samochodu czy oglądania telewizji. Może funkcjonować bez nich jedynie w bliskich odległościach. Natomiast z wadą +1.75 (dalekowzroczność) będzie potrzebować okularów zarówno do dali jak i do czytania i pracy z bliska.

Cylinder (CYL) i oś (AX)

Te parametry związane są z korekcją astygmatyzmu, czyli wady wzroku polegającej na nierównomiernym zakrzywieniu rogówki:

• Cylinder (CYL) – określa stopień astygmatyzmu, zazwyczaj wyrażony jako wartość ujemna (np. -0.50, -1.25)
• Oś cylindra (AX) – określa kierunek astygmatyzmu, wyrażony w stopniach od 0 do 180

Czy cylinder 0.5 to dużo?

Cylinder -0.5 dioptrii oznacza łagodny astygmatyzm. W większości przypadków:

• Cylinder do -0.75 – łagodny astygmatyzm
• Cylinder od -1.00 do -2.00 – umiarkowany astygmatyzm
• Cylinder powyżej -2.00 – znaczny astygmatyzm

Pacjenci z cylindrem -0.5 mogą odczuwać niewielki dyskomfort, zwłaszcza podczas czytania czy pracy przy komputerze, ale wielu z nich może nawet nie zauważać skutków tej wady. Korekcja takiego astygmatyzmu często przynosi jednak znaczną poprawę komfortu widzenia i zmniejsza objawy takie jak bóle głowy czy zmęczenie oczu.

Addycja (ADD)

Wartość addycji pojawia się w wynikach badania wzroku u osób po 40. roku życia, które potrzebują dodatkowej korekcji do widzenia bliskiego z powodu starczowzroczności (presbyopia). Oznacza dodatkową moc soczewki potrzebną do czytania i pracy z bliska, a wartość addycji jest zawsze dodatnia (np. +1.00, +2.50). Osoby z presbiopią będą potrzebować jednoogniskowych okularów do czytania lub będą im potrzebne okulary progresywne, ewentualnie biurowe.

Rozstaw źrenic (PD – Pupillary Distance)

Ostatnim prawidłowo rozpoznanym parametrem jest rozstaw źrenic. Jest to odległość między środkami źrenic obu oczu, mierzona w milimetrach. Ten parametr jest niezbędny do właściwego wykonania okularów, aby środki soczewek były dopasowane do oczu. Może być podany jako:

• Jedna wartość (np. 63) – oznacza całkowity rozstaw źrenic
• Dwie wartości (np. 31/32) – oznacza odległość od środka nosa do każdego oka osobno – pierwsza wartość jest dla prawego, a druga dla lewego oka.

Jak czytać ostrość wzroku?

Badanie ostrości wzroku to podstawowy element każdego badania wzroku. Wykonuje się je za pomocą tablic z literami lub symbolami (optotypami), których wielkość zmniejsza się w każdym kolejnym rzędzie.

Interpretacja wyników badania ostrości wzroku:

1. Visus 1.0 (5/5) – prawidłowa ostrość wzroku, pacjent widzi wyraźnie największe i najmniejsze optotypy z określonej odległości
2. Visus 0.5 (5/10) – pacjent widzi z 5 metrów to, co osoba z prawidłowym wzrokiem widzi z 10 metrów
3. Visus 0.1 (5/50) – znacznie obniżona ostrość wzroku
4. Visus poniżej 0.1 – bardzo słaba ostrość widzenia, pacjent może mieć zdolność liczenia palców (CF), dostrzegania ruchu ręki (HM) lub jedynie poczucie światła (LP)

Ostrość wzroku jest zawsze badana dla każdego oka osobno oraz dla widzenia obuocznego. W wynikach badania może być zapisana jako wartość przed korekcją (sc – sine correctione) i po korekcji (cc – cum correctione).

Jak zinterpretować wynik komputerowego badania wzroku?

Współczesne badanie wzroku często wykorzystuje komputerowe autorefraktometry, które automatycznie mierzą parametry optyczne oka. Te urządzenia zapewniają wstępny wynik, który jest następnie weryfikowany i doprecyzowywany przez specjalistę podczas szczegółowego badania.

Przykładowy wynik komputerowego badania wzroku może wyglądać następująco:

OD (oko prawe): SPH -1.75 CYL -0.50 AX 180
OS (oko lewe): SPH -2.00 CYL -0.75 AX 175
PD: 62mm

Co to oznacza?

• Pacjent ma krótkowzroczność w obu oczach (-1.75 dioptrii w prawym, -2.00 dioptrii w lewym)
• W obu oczach występuje łagodny astygmatyzm (-0.50 w prawym, -0.75 w lewym)
• Oś astygmatyzmu wynosi 180° dla prawego oka i 175° dla lewego
• Rozstaw źrenic wynosi 62 mm

Jak odczytać receptę na okulary?

Recepta na okulary zawiera wszystkie parametry potrzebne do wykonania odpowiednich okularów. Ich wielkość określa wartości sfery, cylindra i osi. Recepta może zawierać dodatkowe informacje. Co oznaczają symbole na recepcie?

Symbole i skróty na recepcie okulistycznej:

• OD (oculus dexter) – oko prawe
• OS (oculus sinister) – oko lewe
• OU (oculi uterque) – oboje oczu
• SPH (sfera) – moc sferyczna soczewki
• CYL (cylinder) – moc cylindryczna soczewki do korekcji astygmatyzmu
• AX (axis) – oś cylindra
• ADD (addycja) – dodatkowa moc do czytania
• PD (pupillary distance) – rozstaw źrenic
• PH (pinhole) – widzenie przez otworek (test diagnostyczny)

Przykład recepty na okulary:

           SPH    CYL     AX    ADD
OD:       -2.50   -0.75   90     
OS:       -2.75   -0.50   85    
PD:       64mm
ADD:      +1.50

Ta recepta oznacza:

• Oko prawe: krótkowzroczność -2.50 dioptrii, astygmatyzm -0.75 dioptrii pod kątem 90°
• Oko lewe: krótkowzroczność -2.75 dioptrii, astygmatyzm -0.50 dioptrii pod kątem 85°
• Rozstaw źrenic: 64 mm
• Addycja +1.50 dioptrii do czytania (wskazuje na potrzebę okularów dwuogniskowych lub progresywnych)

Najczęstsze wady wzroku i ich parametry w wynikach badania

Krótkowzroczność (myopia)

• Wartości sfery ujemne (np. -1.00, -2.50, -4.75)
• Pacjent ma trudności z widzeniem na dalsze odległości
• Im wyższa wartość bezwzględna, tym silniejsza wada

Dalekowzroczność (hyperopia)

• Wartości sfery dodatnie (np. +0.75, +1.50, +3.25)
• Pacjent ma trudności z widzeniem na dalekie i bliskie odległości
• W młodszym wieku może być niezauważalna dzięki akomodacji oka

Astygmatyzm

• Obecność cylindra w wynikach (np. CYL -0.50, CYL -1.25)
• Powoduje zniekształcenie obrazu
• Może występować samodzielnie lub razem z krótkowzrocznością/dalekowzrocznością

Starczowzroczność (presbyopia)

• Pojawia się w wynikach jako wartość addycji (np. ADD +1.00, ADD +2.50)
• Naturalny proces związany z wiekiem (zazwyczaj po 40. roku życia)
• Wymaga dodatkowej korekcji do czytania i pracy z bliska

Kiedy wyniki badania wzroku wskazują na potrzebę noszenia okularów?

Na podstawie wyników badania wzroku można określić, czy potrzebujesz okularów:

Potrzebujesz okularów do dali, jeśli:

• Masz krótkowzroczność (wartości sfery ujemne) lub dalekowzroczność (wartości dodatnie)
• Twoja ostrość wzroku bez korekcji jest niższa niż 0.9
• Masz astygmatyzm powyżej -0.25 dioptrii

Potrzebujesz okularów do bliży, jeśli:

• Masz dalekowzroczność (wartości sfery dodatnie)
• Masz addycję w wynikach badania (starczowzroczność)
• Odczuwasz dyskomfort podczas czytania lub pracy z bliska

Soczewki kontaktowe a wyniki badania wzroku

Parametry do soczewek kontaktowych mogą nieznacznie różnić się od tych do okularów. Wynika to z różnej odległości soczewki od oka:

• Wartość cylindra w soczewkach kontaktowych może być nieco inna
• Oś cylindra może wymagać dostosowania
• Soczewki kontaktowe wymagają dodatkowych parametrów, takich jak promień krzywizny i średnica

Z tego powodu badanie do soczewek kontaktowych przeprowadza się oddzielnie, a przeprowadzenia badania dokonuje specjalista z odpowiednimi uprawnieniami.

Jak często należy aktualizować wyniki badania wzroku?

Regularne badanie wzroku jest ważne dla monitorowania stanu naszych oczu i wczesnego wykrywania potencjalnych problemów:

• Dorośli z prawidłowym wzrokiem: co 2 lata
• Osoby noszące okulary lub soczewki kontaktowe: co 12 miesięcy
• Osoby po 40. roku życia: co 12 miesięcy
• Osoby z chorobami oczu lub chorobami systemowymi (np. cukrzyca): zgodnie z zaleceniami specjalisty

Warto również wykonać badanie wzroku, jeśli zauważysz zmiany w jakości widzenia, nawet jeśli nie minął rekomendowany okres od ostatniego badania.

Podsumowanie

Wyniki badania wzroku zawierają kluczowe informacje o stanie naszego widzenia i potrzebie korekcji wzroku. Najważniejsze parametry to:

• Ostrość wzroku (visus) – określa jakość widzenia
• Sfera (SPH) – wskazuje na krótkowzroczność (wartości ujemne) lub dalekowzroczność (wartości dodatnie)
• Cylinder (CYL) i oś (AX) – związane z korekcją astygmatyzmu
• Addycja (ADD) – dodatkowa moc do czytania dla osób ze starczowzrocznością
• Rozstaw źrenic (PD) – niezbędny do właściwego wykonania okularów

Zrozumienie tych parametrów pozwala lepiej komunikować się ze specjalistą i świadomie podejmować decyzje dotyczące korekcji wad wzroku.

Pamiętaj, że ostateczna interpretacja wyników badania wzroku należy do specjalisty. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości zawsze warto skonsultować się z okulistą lub optometrystą.